یادداشت‌های من از کتاب درباره آزادی جان استوارت میل

این ها یادداشت‌برداری‌های شخصی من از ترجمه‌ فارسی و احتمالا سانسور شده‌ی کتاب درباره‌ی آزادی جان استوارت میل یکی از تکست‌های اصلی در موضع آزادی است. ترجمه از محمود صناعی هست. بخش‌های زیادی از کتاب رو متوجه نشدم که هم به علت ترجمه‌ی ثقیل کتابه و هم کلاسیک بودن متن و هم کلا وزن سنگین سخنان جان استوارت میل. در کل از ده منبع پیشنهادی برای یادگیری چیستی دموکراسی این اولین کتابه که می‌بینم واقعا بدون مراجعه به متن به زبان اصلی نمیشه حرف نویسنده رو فهمید. هر چند اینها برداشت‌های یک فارسی زبان از ترجمه‌ی در دسترس این کتابه. نه لزوما خلاصه‌ی کتاب. ایرادهای نگارشی رو هم ببخشید. متن کتاب به انگلیسی.

به بهانه‌ی کتاب جدید سریع‌القلم؛ مدل‌ذهنی متناسب با ایران دیجیتالی

پیش‌نوشت: طولانی شده و می‌شد این متن را کوتاه‌تر نوشت. برای همین می‌توانید مستقیما ایران سال ۱۴۲۲ را بخوانید و از باقی متن بگذرید.

 

پیش‌نوشت بعدی: قبل از اینکه نکاتی که به ذهنم آمده را بنویسم دوست دارم متن تقدیمی کتاب تازه منتشر شده‌ی محمود سریع‌القلم را بنویسم، تا ذهنیتی را از همین ابتدا به خواننده تلقین نکنم (کاری که در نوشته‌های پیشین این وبلاگ به وسیله‌ی عنوان‌گذاری گفته‌های ایشان، کرده‌ام!) بنابراین لطفا اصل متن ایشان را بخوانید و اگر صلاح دیدید یا فرصت کردید ترشحات ذهنی من را هم می‌توانید نگاهی بیندازید، مخصوصا اگر مانند من دانشجوی (آنلاین یا آفلاین) MBA هستید، یا اینکه توسعه‌ی دهنده (وب یا نرم‌افزار یا چیزهای دیگر) هستید.

 

ایران سال ۱۴۲۲

تقدیم به ایرانیانی که در سال ۱۴۲۲ زندگی خواهند کرد به طوری که:

۱- در انتخابات مردم به احزاب رای خواهند داد نه افراد؛

۲- صادرات پتروشیمی ایران، سهمی جزء پنج کشور اول جهان را خواهد داشت؛

۳- در جاده‌ها، هر ۲۵ کیلومتر، یک بخش استراحت وجود خواهد داشت؛

سریع القلم (در اندیشه پویا): دولت شاید ۱۰ تا ۱۵ درصد توان اصلاح داشته باشد

به روز‌رسانی: لینک متن کامل مصاحبه دکتر محمود سریع‌القلم با ماهنامه اندیشه‌پویا . شماره ۵۱ در وبسایت ایشان

این متن دو هزار کلمه‌ای را به‌صورت انتخابی از متن ده هزار کلمه‌ای مصاحبه‌ی محمود سریع‌القلم با مجله‌ی خواندنی اندیشه پویا انتخاب و بعد آن را تایپ کردم. البته اولین بار که این متن را نوشتم در هیچ سایتی متن این مصاحبه را پیدا نکرده بودم، برای همین در حدی که هم کپی‌رایت رعایت شود و هم از نظر مالی مجله‌ی اندیشه پویا دچار زیان نشود، با کسب اجازه بخش‌هایی را به صورت انتخابی را در اینجا و در ویرگول منتشر کردم و برای هر قسمت یک عنوان هم در نظر گرفتم. بعدها وبسایت دکتر محمود سریع‌القلم متن کامل مصاحبه را منتشر کرد. اما شما، این دوهزار کلمه که در زیر آمده است را در حد یک سلیقه در نظر بگیرید.

و اگر می‌خواهید از مصاحبه‌کننده حمایت کنید، می‌توانید مجله را از فیدیبو و یا از تاقچه به صورت آنلاین و یا از کیوسک‌های مطبوعات یا کتاب‌فروشی‌ها خریداری کنید.

متن انتخابی:

دولت شاید ۱۰ تا ۱۵ درصد توان اصلاح داشته باشد

من معتقد بودم نهاد ریاست‌جمهوری محدودیت‌های فراوانی دارد و توان تغییر در سیاست‌ها را ندارد. در بهترین شرایط شاید بتوان ۱۰ تا ۱۵ درصد اصلاح ایجاد کرد ... رئیس‌جمهور یک اپراتور است؛ و دولت‌ها می‌توانند بعضی تغییرات خرد را در روابط ما با کشورهای کوچک ایجاد کنند ولی روابط اصلی با قدرت‌های مهم دنیا و مسائل کلیدی ما در سطح منطقه‌ای در حوزهٔ تصمیم‌گیری دولت (government) نیست بلکه در حوزهٔ تصمیم‌گیری حکومت (state) است.

***

این روند [برجام] از سال ۱۳۸۶ و پنج نامه‌ای که اوباما به ایران نوشت و یک نامه‌ای که در جواب اوباما نوشته شد، آغاز شده بود. این میراثی بود که وقتی آقای روحانی رئیس‌جمهور شد به او رسید.

***

کافی است یک‌بار دیگر قانون اساسی‌مان را بخوانیم. قانون اساسی ما، به هر دلیلی، جایگاه بسیار محدودی برای دولت قائل است. مطابق این قانون اساسی، دولت مسئول اجرای سیاست‌های مصوب در کشور است. دولت‌ها ممکن است حرف‌های نوینی بزنند و رهیافت‌های جدیدی را مطرح کنند اما اگر در حکومت (state) که خیلی فراتر از دولت (government) است، نسبت به این سیاست‌ها اجماع وجود نداشته باشد، دولت‌ها نمی‌توانند کاری از پیش ببرند. اما این حرف من به معنای اصلاح‌ناپذیری سیستم نیست. حکومت‌ها اصلاح می‌شوند، اما اصلاح و تغییر در کشور ما تابع مشکلات و بحران‌هاست. یعنی ما در شرایط عادی از بررسی مسائل و مشکلات‌مان غفلت می‌کنیم. تا شرایط کشور عادی است، شرایط داخلی و جهانی را مطالعه نمی‌کنیم و مشخص نمی‌کنیم که در ده سال آینده محیط زیست و اقتصاد ما از چه وضعیتی به چه نقطه‌ی مطلوبی باید برسد. اکثر تصمیم‌سازی‌های جدی ما در دوران پس از انقلاب، پیرو بحران‌ها بوده است. ما به بحران‌هایی رسیده‌ایم و سپس تصمیم‌گیری کرده‌ایم. کاری که دولت‌ها [قوه‌ی مجریه] می‌توانند بکنند ارائهٔ تحلیل‌های دقیق دربارهٔ  آیندهٔ کشور به هنگام بحران‌هاست.

 

دولت از ۱۰ تا ۱۵ درصد خودش به خوبی استفاده نکرده

من فکر می‌کنم آقای روحانی می‌توانست در ایجاد آگاهی در حاکمیت، نسبت به وضعیت عمومی کشور موثرتر عمل کند. در مثال مناقشه نیست؛ و من اطلاع دارم که عربستان از نُه مؤسسهٔ معتبر بین‌المللی درخواست کرده تا وضعیت این کشور در بیست سال آینده را مورد مطالعه قرار دهند و بررسی کنند که برای حفظ و ارتقای کیفیت زندگی در این کشور و افزایش درآمدهای ملی آن چه باید کرد. مهم نیست که به توصیه‌ّای این مؤسسه‌های مشاوره‌ای عمل کنند یا نکنند، مهم این است که درک واقعی از حکمرانی در کشور خود و آینده پیدا کنند. در دورهٔ آقای روحانی این قبیل کارها می‌توانست بیشتر صورت بگیرد. توجه به توسعه، و پاسخ به این سؤالات که چگونه باید کشور مدیریت شود و ما با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستیم، عملا در یک‌سری سخنرانی‌ها محدود ماند.

گلچین توسعه: کسی که تصمیم سیاسی می‌گیرد نباید پول دستش باشد

متن زیر خلاصه‌ی گلچین شده (سلیقه‌ی من) مصاحبه‌ی دکتر محمود سریع‌القلم است. که تاکید می‌کنم این فقط سلیقه‌ی من است، نه چیزی که همه‌ی فعالان توسعه آن را گلچین بنامند. ممکن است آنها بگویند دستچین توسعه. پس اگر شما این‌ها را اصطلاحا گُل توسعه نمی‌دانید، لطف می‌کنید اگر درخواست زیادی نباشد، کمی توضیح همین زیر بنویسید که گلچین توسعه چه می توانست باشد.

این مصاحبه را وقایع‌ اتفاقیه با سریع‌القلم انجام داده است. متن کامل را می‌توانید در هر کدام از این لینک‌ها بخوانید:

در وقایع اتفاقیه - در عصر ایران

ماشالله کمی دقت هم بد نیست. گویا از هول اینکه پروفسور گفته‌اند دست خبرنگاران را باز بگذارید، متن را دوبار دوبار و قاتی‌پاتی نوشته‌اند. اصلا مشخص است متن را خودشان بعد از نوشتن با دقت خوانده‌اند!

 

 متن گلچین شده:

قفل بودن کشور‌ها = بهبود روابط 

در روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی به اندازه‌ای که دو واحد به همدیگر قفل می‌شوند به همان اندازه معقول رفتار می‌کنند یعنی اگر ما و عربستان حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار تعامل اقتصادی داشتیم تا اندازه‌ای به هم قفل بودیم و ما و آنها الفاظی که امروز راجع به یکدیگر استفاده می‌کنیم را به کار نمی‌بردیم.

 

بی‌هوده منتظر سیاست ننشینید، سکان‌دار تغییر، خصوصی است نه دولتی

نمونه‌ای در تاریخ سیاسی نداریم که حکمرانان فی‌البداهه و به اختیار خود بخواهند تغییر ایجاد کنند زیرا ماهیت سیاست حفظ وضع موجود است. در تاریخ چهار قرن اخیر هیچ نیرویی به اندازه بخش خصوصی در دنیا به دنبال تغییر نبوده است. بنابراین بخش خصوصی نباید در انتظار عقلانی شدن حوزه سیاست بنشیند. 

 

بزرگ‌ترین مشکل کشور شاید در بی‌سوادی خلاصه شود

مشکل در بخش اعظم کشور کمبود دانش است و نمی‌دانند نظام بین‌الملل و اقتصاد بین‌الملل چگونه کار می‌کند. 

 

انگلیس و آمریکا هم با این همه صمیمیت همه‌چیز را به هم نمی‌گویند.

 هیچ کشوری در جهان به اندازه انگلیس و آمریکا روابط استراتژیک دو جانبه ندارند اما همین دو کشور با اطلاعاتی که در اختیار دارند با یکدیگر در سطح جهانی رقابت می‌کنند و بسیاری از مسائل را به یکدیگر نمی‌گویند.

 

کار گروهی ما (ترجمه‌ی گروهی از offline-only)

اگر قرار باشد یک تخم مرغ را دسته جمعی بپزیم ترجیح می‌دهم گرسنه بمانم. مخصوصا زمانی که هر کسی می‌خواهد در پختن همه‌جای تخم مرغ از نمک تا روغن و شکل تخم‌مرغ نظر بدهد. نتیجه‌ی کارش هیچ کداممان را راضی نمی‌کند.

این همان حسی است که از ترجمه‌ی چند خطی از صرفا-آفلاین دارم. اولین بار یادم است شب بود. آخرهای شب، که پیام اختصاصی متمم را باز کردم گفته بود آقای بولین (ایشون خارجی! هستن) پروژه‌ی جالبی دارن:‌ اینکه برای خواندن این متن در وبسایت اول باید آفلان بشوید! 

مدیریت صحیح بر کشور را می دانیم، اما در اولویتمان نیست این کارها (در باب مدیریت آب کشور)

این کامنت رو در مورد نحوه‌ی مدیریت آب، زیر درس «نگران تصمیم‌های پیچیده و دشوار درباره‌ی منابع آب هستم» توی متمم نوشتم، اینجا با کمی ویرایش می‌گذارمش.

 

پیش‌نوشت اول:

اگر قراره بین خوندن ادامه‌ی متن و خوندن این گزارش یکی رو انتخاب کنین، لطفا گزارش رو انتخاب کنین. همین‌طور این گزارش نمونه‌ی آموزنده‌ای از روش جذاب و مفید استفاده از آمار و ارقام در نوشته‌هامون می‌تونه باشه. یادمون بمونه که هر وقت مزخرف‌گویانی رو در حوزه‌ی فعالیت خودمون(مثل مدیریت و اقتصاد) دیدیم که اون‌ها استانداردهای بسیار پایینی داشتند این دلیلی بر بالا بودن ما نیست الزاما. دقیق بودن و تکیه بر ارقام و آمارها و داده‌های پایه می‌تونه ما رو متمایز کنه و این دغدغه رو در کشور ایجاد کنه که کمی دقیق‌تر حرف بزنیم، مستند حرف بزنیم و با آمار حرف بزنیم، وقتی این دغدغه‌ها زیاد میشه شاید مسئولانی که در بالاترین قسمت تصمیم‌گیری کشور نشسته‌اند به وضعیت غیر جالب و نازیبای خودشون در بی‌استفادگی از اعداد و ارقام نگاه کنن و مقایسه کنن، که مقایسه از بهترین کارهاست! (+)

 

پیش‌نوشت دوم:

من تو این کامنت زیاد لینک دادم، چون می‌بینم دوستان جدید‌الورود متممی گاهی زیر درس‌ها می‌نویسن که مخالف برخی نقل‌قول‌ها هستن، و می‌گن که این حرف‌ها خیلی جاها مصداق نداره. من ترجیح دادم هر جا که می‌تونستم لینک بدم تا هر کسی فکر کرد این حرف‌ها درست نیست بیشتر بررسی کنه. اگر هم جایی لینکی نبود اون رو نظر شخصی من بدونن که واضحه که شخصیه و به کیفیت تحلیل من بر می‌گرده، و اون قسمت به کلیت متن خدشه وارد نمی‌کنه.

 

اصل متن:

به عنوان کسی در یک استان پر آب، بحران آبی رو تجربه کرده! باید در یک کلام بگم این‌جا چیزی به نام مدیریت آب نمی‌بینم، هر چه هست قدرت بر سر استفاده از منابع آبیه!

مدیریت اینجاست: پیرمردی که همه‌چیزش را گرفتند اما ماند و ساخت

نوشته‌ی زیر بخش پایانی از مصاحبه‌ی الهام زهره‌وند است با اصغر قندچی (کسی که می‌توان او را پدر کامیون‌سازی ایران دانست).

زمانی که من کار را شروع کردم ماشین نداشتم یک دوچرخه داشتم. آن زمان تیوب دوچرخه خیلی کم و گران بود و تهیه آن برای من خیلی سخت می‌شد. به جای تیوب در لاستیک دوچرخه‌ام پارچه گذاشته بودم و با همان سر کار می‌رفتم. بعضی وقت‌ها که خوش‌شانس بودم لاستیک خام پیدا می‌کردم با الکل، چسب درست می‌کردم و پنچری می‌گرفتم. بعد از چند وقت توانایی خرید یک موتور را پیدا کردم. بعد از آن توانستم با 600 تومان اولین ماشین سواری دوران زندگیم را بخرم. من آقازاده‌ای کار نکردم. همیشه کارگر بودم.

 

متن کامل «زمانی برای قدرناشناسی از بزرگان»

اصغر قندچی شاید نام شناخته‌شده‌ای برای علاقه‌مندان حوزه خودرو در کشور نباشد اما این مرد تاثیرگذار صنعت خودرو، 70 سال پیش شروع به تولید کامیون در ایران کرد. او وقتی دید نمی‌تواند امکانات جاده‌ای ایران را تغییر بدهد دست روی دست نگذاشت و نگفت چون جاده استاندارد نداریم به محرومیت از ماشین‌های خوب روز دنیا محکومیم. ماشین‌های آمریکایی را که برای ویژگی‌های آن کشور ساخته بودند، متناسب با جاده‌های ایران تغییر داد و تحسین تولید‌کننده‌های آمریکایی را برانگیخت. آنقدر مهم شده بود که از فرودگاه‌های آمریکا با هلی‌کوپتر او را به کارخانه می‌بردند تا ثبت سفارش کند. معروف است در شرایطی که پمپ‌های بنزین در جاده‌های کشور فاصله زیادی از هم داشتند برای حل مشکل سوخت کامیون‌های ماک، باکی با ظرفیت بیشتر روی این خودرو سوار کرد تا دیرتر نیاز به سوخت‌گیری پیدا کنند. او که استقلال کاری خود را از یک دکان 9‌متری شروع کرده بود و سال‌ها بعد دو هزار کارگرِ همکار داشت در حالی از کار کنار گذاشته شد که کارخانه ایران‌کاوه را تا 250 هزار مترمربع توسعه داده بود. شاید بتوان او را پدر کامیون‌سازی ایران نامید و باید برای همین از او قدر‌دانی کرد. کامیون‌های ساخت او بار اصلی ساخت‌وسازهای پیشرفت کشور را به دوش کشیدند و هنوز با 70 سال سن جاده‌های ایران را زیر پا می‌گذارند. او که از فرزند خود ایران‌کاوه دور شده بود، اما دیدن ایران زیر هجوم عراق را تاب نیاورد و باز هم از تخصصش و البته از جیبش برای کشور خرج کرد. در این گفت‌وگو با او و کارهای بزرگش آشنا می‌شویم. این گفت‌وگو در محل گاراژ قدیمی او در خیابان قزوین انجام شده است. گاراژی که تعطیل شده و این روزها وی انگیزه‌ای برای رسیدگی به آن ندارد چراکه از طرف بنیاد از او گرفته شده و امانی در اختیار اوست. ساختمانی که در آن بخشی از تاریخ خودرو ایران ساخته شده است. پیرمردی که باید با او با صدای بلند حرف زد، این روزها خاطراتش را در آن گاراژ قدیمی مرور می‌کند. او می‌داند ساختمان قدیمی و خود‌ساخته‌اش برای او نیست و فقط غصه می‌خورد.

برای هد گروه لینکین‌پارک (Chester Bennington) : وقتی که زمان از پنجره نشت می‌کنه!

یادمه اول‌بار ترانه‌های in the end و papercut رو از گروه Linkin Park شنیدم، اما ترانه what i've done رو خیلی بیشتر دوست داشتم. و دو اجرا از کنسرت این گروه در مسکو (روسیه) هم در صفحه‌ی آپارات خودم گذاشتم، اما بعدا اون‌ها رو به علت ناهم‌خوانی با دیگر محتوای صفحه‌ی خودم حذف کردم.

دیروز از کسی شنیدم که هد گروه (چستر بنینگتون) به‌طرز مشکوکی خودش رو به قتل رسونده. فکر کردم، مثل انبوهی از مزخرفاتیه که هر روز همه‌جا می‌نویسن، بعد از چند ساعت تحقیق می‌فهمی از یکی دو صفحه در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های اجتماعی اومده بیرون و منبع موثقی به‌حساب نمیاد.

داداچ انتخابات تموم شد

صبح که شد، در لپ‌تاپ را باز می‌کند بعد هم تلگرام، می‌رود توی اکانت‌هایی که پیدا کرده؛

از اول: شما چرا توی اون گروه به ایشون توهین می‌کنی؟ دومی: مگر دین نداری؟ سومی: اصلا معلومه داری حقوق می‌گیری تا خرابش کنی ، تا آخر همش همینه.

دعواهای انتخاباتی در زمانی غیر از زمان انتخابات.

بهش می‌گم ول کن بابا. می‌گه نه انگار اینا سرشونو کردن تو برف نمی‌بینن واقعیت رو. بعد هم تحلیل که: ببین از این حرفی که زد اصلا معلوم بود، خودشم حرفامو قبول داره، اما انگار یه مشکل دیگه هست.

شخصا زمان انتخابات برای رای آوردن نامزدی که از همه کمتر حوصله‌ام را سر می‌برد کلی زور و زار زدم. اما برای همان دو یا سه روز آخر بود. قبل‌تر از آن را دیگر نمی‌توانستم. به دلیل هزینه‌فرصتش (هزینه‌ای که بر گُرده‌ام می‌نشیند بر فرصتی که اول برای خودم و بعد دیگران ایجاد می‌کند نمی‌ارزد) اصلا منطقی نیست.

اصلا هزینه‌ی‌فرصت را هم بی‌خیال شویم!

چارلز هندی روزه‌دار

این بخش نوشته چارلز هَندی در کتابش برای ما ایرانی‌ها که روز‌های ماه رمضان را پشت سر می‌گذارم(گذاشتیم) هم می‌تونه حامل معنی، و اگر کمی بیشتر به گزاره‌هاش فکر کنیم حامل فکرهای خوب‌تر باشه. بدون اتلاف کلمات بیشتر اونها رو می‌نویسم.

 

ایام پرهیز و روزه باید برای ما یادآور این باشد که بایست بیشتر از پیش در میان امور زندگانی شلوغ خود غور کنیم و آن را به حالت توازن و تعادل  برسانیم. خانمی معتقد بود که «چنین نیست». او گمان می‌کرد که غرض اصلی از پرهیز، محروم کردن خود است. من به او گفتم: «پرهیز بلای جان جامعه و مذاهب آن بوده است.»